In ons onderwijs over ondernemerschap zetten we in op een hoge bedrijfseconomische kennis en een goede voorbereiding in een goed en doortimmerd ondernemingsplan. Maar zonder deze inhoud te diskwalificeren zijn we in de afgelopen crisis er wel achter gekomen dat deze vaardigheden minder het succes definiëren van een ondernemer dan vaardigheden als “kansen zien, snel reageren en het doen met wat er voor handen is.” Betekent dit niet dat dit ook in ons ondernemingsonderwijs veel belangrijker zou moeten zijn?

Ik wil dit verhaal benaderen vanuit de theorie van de effectuation, geïntroduceerd door Saras Sarasvathy in 2001. Zij interviewde 4 jaar lang vele ondernemers die meerdere bedrijven succesvol naar de beurs hadden gebracht en kwam tot de conclusie dat zij fundamenteel anders zaken benaderen dan de algemene opvatting van wat goed is. Zij vatte dit samen in 5 principes. Hier vat ik ze nog een keer korter samen, waarbij ik me bewust ben van het feit dat ik wellicht de nuancering wat uit het oog verlies.

1. Bird in the hand: Wacht niet tot dat dat ene geniale idee ineens  tot je komt, maar doe het met wat er nu meteen gedaan kan worden. Wat heb je in huis, welke kansen liggen er nu al.
2. Affordable loss: Ga niet uit wat je nodig hebt om je doelen te behalen, maar ga uit wat je al hebt en pas daar je doelen bij aan. Een veel snellere weg naar succes, veel geschikter voor een wereld, waarin alles ook zo snel verandert.
3. Lemonade: In tegenstelling tot het causaal denken dat we onze leerlingen leren, waarin goede analyses ten grondslag liggen aan succes in een voorspelbare wereld, moet je er van uit gaan dat die wereld niet voorspelbaar IS.  Zie de verassende ontwikkelingen als nieuwe kansen er reageer. Columbus zocht Indië, maar vond een heel nieuw continent.
4. Crazy Quilt: Ga niet op zoek naar alle puzzelstukjes, de perfecte partner etc, maar ga in samenwerking en kijk waar het naar toe leidt. Samen kom je makkelijker aan nieuwe ideeën, en die samenwerking hoeft niet tot in lengte van dagen voort te duren.
5. Pilot in the plane: Niet het plan bepaalt het succes van de onderneming, maar de mensen in dat bedrijf doen dat. Geef goede mensen het vertrouwen en verantwoordelijkheid en dan volgt de rest vanzelf.

Deze benadering geeft ons de kans ons ondernemersonderwijs echt anders te gaan inrichten. Ons ondernemersonderwijs ook echt een andere invulling te geven dan het overige onderwijs in een beroeps opleiding. Minder uitgaand van reproduceerbare kennis en beroepsvaardigheden, maar van een actieve en innovatieve houding. De ideale kapstok om tot actief praktijkleren te komen.

Verleidt je studenten om hun affordable loss te formuleren. Hoeveel risico zijn ze nu, op dit moment, bereid te lopen en verleidt ze dat risico ook te nemen. Laat ze spelen met dat geringe risico en laat ze ervaren wat er gebeurt. Laat ze merken dat je met €200,- al kunt inkopen op alibaba.com. Geringe aantallen die je nog gewoon kan verkopen aan vrienden en kennissen. Maar wel al tegen hoge marges. Laat ze ervaren dat er fouten zullen worden gemaakt, maar dat dat niet zo erg is. Van die fouten leer je, voor als je later afhankelijk bent van die inkomsten. Maak je studenten duidelijk dat thuis bij je ouders wonen het ideale moment is om te beginnen met een eigen bedrijfje. Je bent altijd verzekerd van een dak en verzorging, dus als het fout gaat wat dan nog. En die studenten die we hiermee weten te verleiden, dat worden de ondernemers van de toekomst. Ondernemers die geleerd hebben kansen te zien, maar daar ook naar te handelen. Ondernemers die risico’s durven nemen, omdat ze deze risico’s beter kunnen inschatten. Ondernemers die met kleine bedragen geleerd hebben te ondernemen. Ervaringsdeskundig zijn.

Ik eindig met het voorbeeld met Kevin uit mijn klas groothandel in 2010. Hij vroeg in dat examenjaar of hij de telefoon mocht opnemen, want er was een container voor hem aangekomen in Rotterdam. Met rubberen speedboten, inkoopwaarde inc. heffingen van €25.000,- verkoopwaarde ongeveer €150.000,- . Hij had zo dat hele bedrag overgemaakt naar China. Ik vroeg hem of hij niet bang was geweest dat bedrag over te maken en ik zal zijn antwoord nooit meer vergeten. Kevin zei: “Meester, het is begonnen met €175,- die ik op jullie advies heb geïnvesteerd in pennen met usb sticks. Ik heb steeds alles wat ik heb verdiend weer opnieuw geïnvesteerd in nieuwe handel. Het is bijna altijd goed gegaan. Ik woon bij mijn moeder thuis, krijg goed te eten. Voor mijn gevoel speel ik nog steeds met die €175,- van twee en een half jaar geleden.” Nu heeft Kevin een botenbedrijf met 16 man personeel.  Kevin had de theorie van effectuation al begrepen, voordat ik er iets over gelezen had.

Kevin heeft de crisisjaren makkelijk overleefd. Nu gaat het heel snel met zijn bedrijf. Hij is mijn grote voorbeeld.